Waarom doen ze zo?
Kinderen kunnen vanaf groep 7 of 8 al pubergedrag vertonen. Gedurende hun middelbare schooltijd zul je daar steeds meer van gaan merken. De ontwikkeling die kinderen in hun puberteit doormaken zijn enorm en dat heeft grote invloed op hun functioneren.
- Biologisch verandert er van alles in het puberlijf zoals het groeien van ledematen, van organen en haren op plekken waar je ongemakkelijk van wordt. De emotionele stormen die hiermee gepaard gaan kunnen zeer pittig zijn.
- Neurobiologisch gaan de hersenen volledig in verbouwing waardoor een puber het ene moment een kleuter lijkt en niets meer weet of kan en je op een ander moment verrast met briljante (volwassen) inzichten.
- Psychologisch staat een puber voor de grootste identiteitsontwikkeling in zijn leven. Wie ben ik of wil en kan ik zijn ten opzichte van ouders, vrienden of (sport)leraren en hoe verhoud ik mij tot mijn gender, etniciteit of afkomst.
- Sociaal maatschappelijk wordt van een puber steeds meer verwacht op gebied van zelfstandig functioneren, plannen, organiseren en verantwoordelijkheid nemen.
- Evolutionair is het de bedoeling dat een jongere zich buiten het eigen nest begeeft op weg naar zijn eigen plek, zijn eigen nest met of zonder partner.
Deze 5 thema’s spelen een meer of minder belangrijke rol in het leven van een jongere, soms na elkaar maar vaak ook tegelijk en dat is nogal heftig voor henzelf en hun omgeving.
Elk kind beleeft deze ontwikkeling op zijn eigen wijze en het maakt dat hij behoorlijk egocentrisch met zichzelf bezig is.
Het is niet verwonderlijk dat pubers soms zo hondsmoe zijn en niet vooruit te branden. En geen wonder dat hun ouders er soms helemaal niets meer van snappen en ten einde raad zijn.
Competentie, relatie, autonomie
Een puber (j/m) heeft in deze fase van zijn leven behoefte aan 3 dingen om die 5 ontwikkeltaken waar hij voor staat te volbrengen: 1 competentie, 2 relatie en 3 autonomie.
Het is best ingewikkeld om als ouder goed aan deze behoeften tegemoet te komen zonder jezelf daarbij te verliezen. Het kan ervoor zorgen dat de puberteit als heftig ervaren wordt.
1 Competentie – wat kun je wel?
Een puber denkt alles al te weten en te kunnen. Zijn hersenontwikkeling maakt dat hij lekker flexibel out-of-the-box kan denken en doen zonder gehinderd te worden door gedachten over vervelende consequenties. Want dat stukje van de hersenontwikkeling komt (helaas) pas laat op gang.
Het maken van fouten en het ervaren van buitenproportionele emoties hoort erbij.
Een voorbeeld:
Je puber is woest op de leraar die hem een onvoldoende geeft en hij scheldt jou verschrikkelijk uit. Hij wil helemaal kappen met die school. Hoe pak je dat aan?
Kun jij als ouder in deze situatie
- rustig en sterk blijven,
- je eigen boosheid over zijn toon parkeren
- bezorgdheid over de onvoldoende en de toekomst even on-hold zetten
- je vaardigheden inzetten om de behoeften van je kind te onderzoeken
Wees nieuwsgierig en vraag hem waar dit probleem volgens hem over gaat? Over
- jou als ouder?
- zijn relatie met zijn leraar?
- zijn houding in de klas?
- zijn inzet bij dit vak?
- de vak inhoud die hij niet snapt?
- iets heel anders (zoals ruzie, verkering, etc)?
- een leraar die iets wat goed is fout heeft gerekend?
Vraag door, wees oprecht geïnteresseerd in plaats van boos, bezorgd en cynisch. Als je met hem kan ontdekken wat eigenlijk het probleem is kun je met hem onderzoeken welke competenties hij nodig heeft om het op te lossen.
kan hij
- zijn overtuigingen over zijn leraar leren bijstellen?
- zijn zelfbeheersing in communicatie met volwassenen leren verbeteren?
- naar bijles gaan?
- zijn problemen met zijn peers bespreekbaar maken, oplossen of loslaten?
- rustig met zijn leraar spreken over diens fout?
- iets leren waar jij nog helemaal niet aan had gedacht…
Lees ook de blog 3 tips om met je zoon te praten over zijn problemen.
2 Relatie – de pijn van afwijzing
De mens is een sociaal wezen en erbij horen is belangrijk, zeker in de puberteit waarin identiteitsvorming en emoties onder invloed van hormonen heviger zijn dan in elke andere fase van het leven.
- buitensluiting of afwijzing komt binnen als hevige fysieke pijn
- plezier en pret komt binnen als euforie
- herinner je de emoties die muziek uit je puberjaren in je opriepen
- voel de pijn van afwijzingen in de liefde die eerste keer
Het steeds op je kop krijgen van je (sport)leraar of je ouders over je gedrag doet voor een puber heftig pijn. Pubers gaan uit contact om die vervelende pijn niet te voelen, soms door door onbeheerst te schelden en een ander (vooral hun ouder) te beschuldigen.
Voor ouders voelt dit als een onterechte aanval waarop ze vaak met boosheid reageren. Zo kun je in een negatieve spiraal terecht komen en het contact met je puber langzaam en vaak onbedoeld verliezen.
De behoefte aan relatie, ook met ouders, is groot, maar wel vanuit het egocentrische denken van een puber en het liefst op basis van meer gelijkwaardigheid.
Je zult als ouder je momenten moeten kiezen waarop je hem behandelt als een 7-jarige (wat niet fijn voor hem is, maar soms nodig) en waarop je hem als pre-volwassene behandelt, ook als hij net iets heel doms heeft gedaan.
Als je zijn gedrag kunt zien als incompetent uiten van gevoelens, een hevig gevoelde pijn en zijn worsteling tussen loyaliteit en het zich losmaken uit het vertrouwde nest dan heb je al veel gewonnen.
Zo naar je puber kijken kan moeilijk voor je zijn want het doet een beroep op jouw eigen overtuigingen, verwachtingen, emoties, grenzen en het resoneert met jouw eigen opvoeding en behoefte aan relatie.
Heb je het gevoel dat het uiteindelijk wel goed zal komen met hem? Goed zo, probeer dat gevoel in jezelf zo sterk mogelijk te maken. Dat vertrouwen van jouw is een belangrijke basis om de grote stappen te kunnen maken in zijn leven.
Lees ook de blog puberjongens en zelfvertrouwen.
3 Autonomie – zelf bepalen en laten zien wat je kunt
Een puber wil zelf bepalen en zelf de touwtjes in handen nemen. Dat is ook precies de bedoeling want dat is wat we van ze verwachten op weg naar volwassenheid.
Maar pubers zijn hier onhandig in omdat hun hersenen nog niet klaar zijn voor die taak. Ze zoeken de grenzen op, nemen risico’s waar wij ons hart voor vasthouden en tarten de autoriteit van ouders en leraren.
Behoefte aan autonomie van een puber en behoefte aan autoriteit van een ouder gaan niet goed samen. Maak je puber eigenaar van zijn eigen problemen om zijn motivatie voor oplossingen aan te wakkeren en neem hierbij als ouder een coachende rol aan in plaat van een autoritaire.
Een voorbeeld:
Je kind dreigt geschorst te worden omdat hij in de klas te pas en te onpas grappige opmerkingen maakt die al een paar keer over de rand zijn gegaan. Hij heeft de laatste waarschuwing gehad.
Het is handig om dit te zien als zijn probleem waar hij zelf een oplossing voor moet bedenken. Daar heeft hij jouw steun bij nodig maar niet jouw oplossing. Hoe kun je hem ondersteunen?
- onderzoek met hem of hij op deze school wil blijven en waarom wel/niet
- laat hem nadenken welke inspanning hij daarvoor kan en wil verrichten en waarom wel/niet
- misschien kan hij nadenken over korte of lange termijn doelen in zijn leven
- misschien mist hij competenties om zijn probleem op te lossen
Een besluit om een doel te behalen of ergens voor te gaan maar ook het besluit om het er op aan te laten komen is een uiting van autonomie en leidt tot motivatie voor iets.
Vaak nemen pubers dit soort besluiten onbewust en het is de uitdaging die tussen de regels door te ontdekken en ambivalentie (wat is het voordeel, wat is het nadeel) bij je puber aan te wakkeren.
Ben jij als ouder bereid en in staat mee te gaan in zijn oplossingsrichting, ook als het schorsing van school betekent? Wat betekent dat voor jouw overtuigingen over autoriteit van ouders vs. autonomie van pubers?
Hoe pak je dat aan?
Flexibiliteit in de opvoeding van een puber is nodig omdat de ontwikkeling van puberjongens grillig kan verlopen. Soms een stapje terug en strengere grenzen, soms laten vieren van de teugels. Meebewegen met de ontwikkeling van je kind vraagt ook iets van de ontwikkeling van jouw opvoedcompetenties. Soms heb je hier hulp bij nodig.
Als therapeut werken aan competentie, relatie en autonomie met individuele puberjongens is anders dan als ouder. Ik merk dat pubers hier nog niet zo vaak op zijn aangesproken maar er vaak wel heel nieuwsgierig naar zijn omdat het hen wat kan opleveren: meer vrijheid, tevreden ouders, een doel in hun leven, tools om zonder veel inspanning schooltaken en levenstaken te kunnen volbrengen en vooral veel lol met elkaar.
Zoek je hulp voor jouw puber, jezelf of jullie samen? Kijk op de pagina pubers of de pagina ouderbegeleiding en mail of bel me voor een afspraak. Wil je gewoon telefonisch sparren maak dan een afspraak voor een telefonisch consult van een half uur of een uur.
Ook pubermeisjes met problemen zijn welkom. Want ik heb verstand van jongens maar ook van de verschillen waardoor ik ook meisjes graag begeleid.
Wil je meer lezen kijk in de blog jongens en kritiek of 4 dingen die je moet weten bij het opvoeden van een zoon.